Basic HTML Version
27
➢
Mutezile der ki; iş iki kısımdır a) İhtiyari iş; yemek içmek gibi, yaz-
mak düşünmek gibi. Bunun yaratıcısı ancak insandır. b) Mecburi iş; üşüye-
nin titremesi gibi, sıtma hastalığı olanın harareti gibi. İnsanoğlunun bu tür
işlerde rolü yoktur. Ancak onun yaratıcısı Yüce Allah’tır.
➢
Alimler şöyle derler; bu mezhep de Kaderiyye mezhebine yakındır.
Çünkü insanoğlunun yaptıklarının çoğu isteği ile ihtiyarı ile meydana ge-
lir. Eğer ihtiyari işler ancak insanın isteğiyle olursa, işlerin çoğunda kader
hükmü atalete uğrar.
Ehli Sünnet vel-Cemaat derler ki; ihtiyar ve yeteneklerin işlere yönel-
tilmesi insanın elindedir. İşlerin yaratılması ise ancak Yüce Allah’a (c.c.)
aittir. Öyleyse kesb insanın elindedir, yaratma ise Yüce Allah’a (c.c.) aittir.
Ancak bu şekilde (cüz-i irade, külli irade) akıl kâmûsuna alınabilir.
İnsanoğlu yaptığı işlerde ne mecburdur, ne tamamen serbesttir, ne de te-
sir edicidir. Fakat kesb ve kast ki ona cüz’i ihtiyar denilir; insanın elindedir.
Mesela; kulu, yeteneklerini ve tarlayı yaratan Allah’tır. Yeteneklerini tarla
sürmesine yöneltmek insanın ihtiyarı iledir.
Yüce Allah sevap ve cenneti, insana verirse lütfuyla verir. Azap ve ce-
hennemi insana takdir ederse adaletiyle takdir eder. Çünkü O, her zulüm-
den uzaktır. Mutlak mülk sahibidir, mutlak mülk sahibi istediği gibi mül-
künde tasarruf edebilir.
“Var etsen de, yok etsen de karar senin
Kimseye yok; neden? niçin? Mülk de senin”
Yüce Allah (c.c.) şöyle buyurur;
23
َ
نو ُ
لـَ ٔ
ـ ْ
س ُ
ي ْ
م ُ
ه َ
و ُ
ل َ
ع ْ
ف َ
ي ا َّ
م َ
ع ُ
لـَ ٔ
ـ ْ
س ُ
ي َ
ل
“Allah yaptıklarından sorulmaz. Onlar sorulacak.”
18
Hiçbir kimseye iyilik yapmak Yüce Allah’ın üzerine vacip değildir.
Çünkü hayvanların elemini, çocukların hastalığını da görürüz.
Hayır ve şer, İslamve küfür,Allah’ın iradesiyledir. Mesela, Ebu Leheb’in
küfrünü irade etmeseydi kafir olamazdı. Fakat hiç bir şerre razı değildir.
Kader, ezeli bir projedir. Kaza ise daha sonra o projeye göre varlıkların
var edilmesidir. Öyleyse her karanlık ve her aydınlık, her darlık ve her
18 Enbiya suresi, ayet 23
AKAİD